Wszystko, co musisz wiedzieć o centrach logistycznych

Duży budynek, o stalowej konstrukcji, wypełniony w środku metalowymi regałami, na których składowane są towary. Taki obraz mamy najczęściej w głowie, gdy ktoś rzuci hasło: “magazyn”. I w sumie słusznie, bo w pewnym uproszczeniu tym właśnie ów magazyn jest. Co podrzuca nam nasza wyobraźnia, gdy usłyszymy frazę “centrum logistyczne”? Pewnie taki sam obrazek, prawda? Tymczasem między magazynem i centrum logistycznym jest sporo różnic, chociaż owszem, w obu przypadkach też chodzi o duży budynek o stalowej konstrukcji z metalowymi regałami na towar. W dzisiejszym artykule dowiemy się, czy właściwie jest centrum logistyczne, jak działa i dlaczego jest ważnym elementem niezakłóconego łańcucha dostaw, zwłaszcza dla branży e-commerce.

Centra logistyczne na stałe wpisały się w krajobraz współczesnych państw o rozwiniętej gospodarce opartej o usługi. Wystarczy tylko udać się rogatki większości dużych ośrodków miejskich, aby na własne oczy zobaczyć rzędy tych charakterystycznych budowli: wielkich hal o stalowych konstrukcjach, pod którymi krążą ciągniki siodłowe z naczepami dostarczające i odbierające ładunki.

Rola centrów logistycznych w zapewnieniu niezakłóconego przepływu towarów w ramach efektywnego łańcucha dostaw jest we współczesnej gospodarce kluczowa. Jeżeli porównać łańcuch dostaw do krwioobiegu, to ładunki będą tlenem, ciężarówki krwinkami transportującymi tlen, dostawcy usług logistycznych mózgiem, a centrum logistyczne sercem tego układu.

Centrum logistyczne i magazyn: czy się różnią?

Jak wspomnieliśmy na wstępie, dla laika centrum logistyczne i magazyn mogą być tożsame, szczególnie, gdy popatrzymy na ten obiekt z zewnątrz: to w końcu tylko wielka hala z metalu z rzędami regałów w środku, więc chyba nie różni się niczym, poza nazwą, prawda? Otóż sprawa jest o wiele bardziej złożona.

Magazyn to obiekt, który służy do przechowywania towarów, które zajmują pewną wydzieloną powierzchnię. Do takiego magazynu ładunki są dostarczane i stamtąd są odbierane. W magazynie produkty są składowane do czasu przekazania ich do dalszej dystrybucji. Magazyn może być stosunkowo prostym obiektem pod kątem technologicznym, może też być wyposażony w zaawansowane systemy, takie jak kontrolowana temperatura czy też zautomatyzowane roboty do obsługi prac magazynowych. Jeżeli jednak jego główny cel to po prostu przechowywanie towarów zanim ruszą w dalszą drogę do klientów, wówczas mówimy „tylko”o magazynie.

W przypadku centrum logistycznego głównym wyróżnikiem jest jego funkcja i stopień złożoności realizowanych procesów logistycznych. O ile w przypadku magazynu chodzi o magazynowanie, o tym w przypadku centrum logistycznego o realizację całego procesu logistycznego.

Zanim zagłębimy się w szczegóły warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt: magazyn stanowi element centrum logistycznego, czyli jego funkcja magazynowa jest elementem szerszej funkcji realizowanej przez centrum logistyczne. Magazyn może funkcjonować samodzielnie, ale centrum logistyczne nie może obejść się bez magazynu, aby móc prowadzić swoją działalność.

Podsumowując, centra logistyczne oferują znacznie więcej funkcji niż tradycyjne magazyny, będąc bardziej skupionymi na zarządzaniu i optymalizacji całego procesu logistycznego.

Co to jest centrum logistyczne?

Czym w takim razie jest centrum logistyczne? Zdefiniować je można jako podmiot gospodarczy, który dysponuje własnym terenem i infrastrukturą konieczną, aby realizować usługi logistyczne. W centrum logistycznym odbywa się odbiór i wysyłka towarów, ich magazynowanie, pakowanie, obsługa celna oraz obsługa zwrotów towarów. Warto zaznaczyć, że w zależności od typu centrum logistycznego, mogą dochodzić dodatkowe, bardziej specjalistyczne funkcje, o których jeszcze wspomnimy.

W przypadku infrastruktury, oprócz magazynów (i placów składowych), o których również już mówiliśmy, w skład centrum logistycznego wchodzą także: parkingi dla ciężarówek, terminale kontenerowe, platformy przeładunkowe, punkty obsługi celnej oraz obiekty biurowe, gdzie realizowana jest część administracyjna pracy takiego obiektu.

Istotą codziennego funkcjonowania centrum logistycznego jest właściwa organizacja pracy, którą realizuje doświadczona załoga, pracująca w systemie zmianowym, dzięki czemu obiekt ten działa w zasadzie przez 24 godziny na dobę. Efektywne funkcjonowanie centrum logistycznego zapewnia wykorzystanie oprogramowania do zarządzania zamówieniami (OMS) i zarządzania magazynem (WMS), które razem tworzą cyfrową infrastrukturę informacyjno-transakcyjną.

Centra logistyczne są lokalizowane w pobliżu drogowych, morskich, kolejowych i lotniczych szlaków komunikacyjnych, co niejednokrotnie oznacza położenie w pobliżu lub na obrzeżach największych aglomeracji miejskich.

Rodzaje centrów logistycznych

Kryteriów podziału centrów logistycznych jest kilka. Na początek weźmy pod uwagę aspekt organizacji przestrzennej centrum. Może być ono skupione, co oznacza, że wszystkie obiekty centrum zlokalizowane są na jednym terenie i podlegają tym samej organizacji pracy, którą ustalił jeden właściciel. Inną formą organizacji jest centrum modułowe: wówczas poszczególne części składowe (moduły) funkcjonują na jednym obszarze i realizują jednolity cel, ale należą do różnych właścicieli. Centrum logistyczne nie musi być też zlokalizowane na tym samym obszarze;możliwe jest, że pewna jego część jest oddalona od pozostałych (np. istniejąca infrastruktura kolejowa wymusza, aby punkt wyładunku kontenerów kolejowych był znacznie oddalony od części magazynowej i biurowej), ale należą do jednego właściciela i działają w ramach jednolitej organizacji. Wtedy mówimy o modelu rozproszonym.

Centra logistyczne można też podzielić w oparciu o kryterium wielkości zajmowanej powierzchni. W takim przypadku mówimy o centrum o charakterze międzynarodowym, które zajmuje do 150 ha i ma zasięg operacyjny wynoszący do 800 kilometrów. Centrum o charakterze regionalnym obejmuje powierzchnię do 50 ha, a jego zasięg operacyjny to 100 km. Najmniejsze jest centrum logistyczne o charakterze lokalnym, którego powierzchnia i zasięg operacyjny to kolejno 10 ha i 10 km.

Kolejnym kryterium podziału centrów logistycznych będzie obsługiwany przez nie rodzaj transportu. W przypadku, gdy w obiekcie realizowane są procesy logistyczne obejmujące transport ładunków przy pomocy dwu i więcej środków transportu, mowa o intermodalnym centrum logistycznym (przykładowo kontenery dostarczane są do centrum transportem kolejowym, a następnie towary przeładowywane są na ciężarówki). Analogicznie, jeśli operacje realizowane są tylko przy użyciu jednej formy transportu (np. wyłącznie ciężarówkami), mówimy o centrum nieintermodalnym.

Centra logistyczne można również usystematyzować ze względu na obsługiwane przez nie branże. Mamy więc do czynienia z centrami logistycznymi dla firm e-commerce, dla firm z branży tekstylnej, dla branży wydawniczej, czy też branży spożywczej.

Funkcje centrów logistycznych

Jak wspomniano wcześniej, centrum logistyczne to podmiot gospodarczy, który realizuje szereg usług logistycznych. W ramach tych realizacji tych operacji centrum wypełnia różnorodne funkcje, które można podzielić na trzy zasadnicze grupy.

Funkcje logistyczne. To najszerszy i najbardziej kluczowy katalog funkcji centrum logistycznego i stanowi podstawę działalności takiego obiektu. Do tej grupy możemy zaliczyć odbiór i wysyłkę ładunków, magazynowanie, zarządzanie stanami magazynowymi i zarządzanie zamówieniami (w tym ich kompletację, pakowanie oraz obsługę zwrotów i reklamacji). W zależności od branży obsługiwanej przez centrum logistyczne, do tej grupy możemy włączyć także bardziej specjalistyczne funkcje, np. pranie i prasowanie odzieży w przypadku centrum dla branży tekstylnej lub druk i skład książek na miejscu, gdy mowa o branży wydawniczej.

Funkcje pomocnicze. Do tej grupy zaliczyć można obsługę celną, usługi ubezpieczeniowe, czy też organizację spedycji.

Funkcje dodatkowe. W tej grupie znajdziemy aktywności, które nie stanowią rdzenia działalności centrum logistycznego, ale –z uwagi na dostępną w obiekcie infrastrukturę doświadczenie pracowników –mogą stanowić dodatkowe źródło dochodu. Mowa tutaj np. o sprzedaży paliw, naprawach pojazdów użytkowych, a nawet wynajmie powierzchni biurowej zewnętrznym podmiotom.

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na to, że w niedalekiej przyszłości centra logistyczne mogą na szerszą skalę wzbogacić się o funkcję… produkcyjną. Wszystko za sprawą rozwoju sztucznej inteligencji. Sterowane przez AI algorytmy będą mogły mierzyć skalę zainteresowania danym produktem w sieci i inicjować jego produkcję (z wykorzystaniem zaawansowanych drukarek 3D), gdy zanotowany zostanie wzrost popytu. W ten sposób przyspieszona zostanie droga produktu do klienta, bo nie będzie trzeba go przewieźć z oddalonej fabryki do centrum logistycznego.

Jak działa centrum logistyczne?

W uproszczeniu proces działania centrum logistycznego można opisać w następujący sposób:

Przyjęcie ładunków towarów dostarczonych do centrum i wprowadzenie ich systemu zarządzania magazynem, po uprzednim sprawdzeniu zgodności ich dokumentacji.
Sortowanie towarów i składowanie ich w magazynie (w strefach magazynowych odpowiednich do danego rodzaju towarów).
Obsługa zamówień: kompletowanie zamówień, etykietowanie, pakowanie i przygotowanie do wysyłki.
Obsługa zwrotów: przyjmowanie i procesowanie zwracanych towarów oraz przygotowanie do wysyłki do dostawcy/producenta.
Załadunek wysyłanych ładunków na środki transportu, celem ich dostawy do miejsc przeznaczenia/zwrotu do dostawcy.

W tym samym czasie prowadzony jest stały monitoring stanów magazynowych (i ich uzupełnianie, jeżeli jest to konieczne) oraz utrzymywany jest przepływ informacji między poszczególnymi
działami centrum logistycznymi oraz partnerami zewnętrznymi, aby zagwarantować efektywność i brak zakłóceń całego procesu.

Jak widać, w zglobalizowanej gospodarce opartej na usługach, centra logistyczne stanowią jeden z kluczowych elementów zapewniających jej funkcjonowanie. Pozwalają one na optymalizację procesów dostaw, co nie tylko skraca czas transportu od producenta do odbiorcy końcowego, ale oznacza też obniżenie kosztów operacyjnych firm zaangażowanych w ten proces. Dzięki funkcjonowaniu centrów logistycznych rośnie też efektywność i niezawodność łańcucha dostaw, bo firmy mogą szybciej reagować na zmiany warunków panujących na rynku lub preferencji klientów. Nie można też nie odnotować faktu, że centra logistyczne niejako stanowią awangardę wdrażania nowoczesnych technologii w branży logistycznej, bo to tutaj upowszechniły się takie rozwiązania jak zautomatyzowana obsługa magazynów realizowana przez roboty, czy też zaawansowana analiza danych. Za rogiem czeka już coraz szersze zastosowania narzędzi AI, aby jeszcze bardziej usprawnić procesy logistyczne realizowane przez centrum.